Volg WS 1

Of toen de eerste stapjes. Dan weer los, terug aan de hand Soepstengels, broodjes, papjes. De taartjes in het zand

De eerste dwarse koppen. De tranen en het ‘nee’
Bij elk bloempje stoppen. “Ik wil niet met je mee”

Je wil je kind beschermen. Het is nog lang niet groot
Je erover ontfermen. Je bent zuinig: als de dood

Dat kind van toen, dat groeide. En jij groeit natuurlijk mee
De traan die toen op Schiphol vloeide. Die ligt nu in de zee

De zee van pieken en van dalen. Duizend sterren, nieuwe maan
De zee van missen, en maar malen. Van op eigen benen staan

De afstand wordt steeds groter. We zijn al weken onderweg
Over een week dan is de boot er. De afstand afgelegd

U gaf uw kleine spruit. Zomaar aan ons mee
Kind eet je wel je fruit? Daar midden op de zee?

Wij zagen het hier groeien. Grote meid of flinke vent
In de zomerzon gaan bloeien. Zoals u uw kind het beste kent

Nu gaan we naar het einde. Het startpunt van reis twee
Waar uw kind zichzelf verfijnde. Wat neemt het daarvan mee?

Mee naar de latere jaren. Die van volwassenheid
Zo jong en zo ervaren. Hiervan krijgt niemand spijt.


Wij willen u bedanken voor het vertrouwen dat u uw kind zomaar aan ons meegaf! Wij genieten volop van hun ontwikkeling en van de bijdrage aan de groep.

Groet van Piet & Crew op Masterskip Wylde Swan Reis 1

Vertrouwen

Zo bevinden we ons regelmatig in de tussentijd. De twilight tussen donker en licht, tussen weten en niet weten, tussen zien en niet zien. We vertrouwen erop dat het ons helder wordt. De reis bevindt zich zonneklaar in week 5. We weten hoe hij was tot nu. Maar hoe hij straks geweest zal zijn? We hebben een vermoeden, vertrouwen zo je wilt, het zal straks echt wel helder worden, maar zeker weten kun je het nu nog niet noemen... Hoe gaan de laatste weken verlopen? Wat gaan we nog meemaken samen? We varen met hoge snelheid over de oceaan. De veertiende dag van de crossing. Een onmetelijk lange periode lijkt het geleden: op dinsdagochtend 19 november om 9:04 uur ging het anker op… We bruisen al vele dagen en nachten door golven van de Atlantische Oceaan. Het ritme, de golven, het hijsen van de zeilen, de keuze voor de conservatieve configuratie van de zeilen bij nacht, het hijsen van extra zeilen tijdens de zonsopgang, de dead reckoning, de squalls, studeren onder helling, toetsen onder helling, koken onder helling, afwassen, schoonmaken, lezen, schrijven, workshops, spelletjes, kletsen, wachtjes lopen, slapen, alles onder helling. De verwachting is dat zich in het tweede deel van de middag, voorzichtig eerste contouren van Guadeloupe af zullen tekenen aan de horizon. En dan zal het ons helder worden… toch?

Land in Zicht

Hoe gewoon het is dat onze ogen gewend raken aan het donker en de eerste contouren van de omgeving in het schamele licht zichtbaar worden, zo indrukwekkend is het om te beseffen dat de vage vlekjes aan de horizon echt land zijn. Het eerste bericht “LAND IN ZICHT”, gaat als een grote golf van opwinding over het dek. Het spoelt over het dek, het rolt over elkaar door de deuren van de pantry, langs de trappen van de mainhold. De Galley binnen, de bunks… Een golf van kippenvel en uitgelatenheid bereikt ook het aftdeck, de NAV-room, en de Captains-cabin. Alvaro komt met een brede grijns uit zijn hut en ziet met eigen ogen dat de voorzichtige voorspelling dat we misschien bij daglicht nog wel een streepje land zouden zien, is uitgekomen! Voor Alvaro is het ook het moment om de stukjes plakband van de schermpjes te peuteren, zodat de GPS-data weer worden getoond, en het geschatte uiteinde van de slinger van dead reckoning posities, te vergelijken met de exacte data van de moderne technologie. Hier worden dingen scherp! Hier wordt vertrouwen bevestigd. In een lange reeks waarin elk uur een berekende positie in de kaart werd gezet, ongeveer 320 keer achter elkaar, is er slechts een afwijking van 1,3 mijl. Hier loopt een tevreden kapitein…

Pitches

We vertrouwen op onze ogen, maar als we straks de rotsformatie scherper zien, is het ons dan helemaal helder? Het land waar we op afvaren is ons immers onbekend! Wat staat ons te wachten? Wat heeft het programma van Masterskip, in de laatste anderhalve week nog voor ons in petto? Elke stap die we de afgelopen weken in het duister zetten, werkte toe naar het moment waarop we ons allemaal verheugen. De hand aan de reling, de stap over de hoge drempel. Uitreikend naar de pinrail. En dan de eerste contouren, de sterrenhemel. In deze week vijf wordt steeds helderder waar het als trainingsschip om te doen is: de shipstakeover! Over niet al te lange tijd, zullen alle crewleden vervangen worden door trainees. Captain, Officer, Bozun, Interior, Cook, Deckhand, Engineer. Gedurende de afgelopen week – tijdens en na de internships – werden de eerste contouren zichtbaar, de voorkeuren werden helder, werden uitgesproken. Maar om te weten hoe het er precies uit gaat zien, moet het eerst licht worden. Wie gaat wat doen? Wie wil voor welke plek in aanmerking komen? Wat haalt men uit de kast om het besluit te beïnvloeden? Het duurt niet lang meer en dan weten we het zeker. Vanmorgen zijn de pitches. Voor de hele crew laten trainees zien wat ze in hun mars hebben, waarom ze een bepaalde positie ambiëren en waarom het een goed idee is om vooral hen te kiezen voor deze positie.

Verheugen

De opwinding aan dek is een mix van spanning voor de pitches, verheugen op vervolg van de komende dagen, verbazing over dat de crossing echt voorbij is, de blijdschap dat er even een halfuurtje was om thuis te bellen. Het anker is vanmorgen om 4:45 neergelaten. Bijna 14 hele dagen en nachten nadat het in de baai van Mindelo opging. 2140 zeemijlen…

We schrijven 3 december 2024. De oversteek is afgerond, zoveel is helder geworden!

Vergankelijkheid

Aan boord is nooit iets af. Aan boord: een elegant gevormde stalen romp die zich door de zoute oceaan klieft is nooit af. Hoe hoopvol de jeugdige blikken ook waren toen ze op 29 dagen geleden hun eerste voet op het dek zetten. Ze waren immers onder de indruk van het tot in de puntjes op orde gebrachte trainingsschip dat klaarlag om een nieuw seizoen dienst te doen voor onvergetelijke reizen. Pico bello. Het schip straalde van zelfvertrouwen. Het mainsail was net die week gerefit weer aan de boom geknoopt. De deksels van de banken waren dit voorjaar nog gestraald en gecoat. Geen van de trainees had op dat moment door dat ze aan boord stapten van een schip in permanente staat van degeneratie.

Want de strijd tegen de vergankelijkheid is het lot van ieder schip. Slijtage, upgrade, roest. Er is altijd iets dat aandacht nodig heeft om aan te pakken, te herstellen. Roest. Het zoute zeewater is onverbiddelijk. Hoe netjes de geschilderde oppervlakten van het schip ook aan de start van het seizoen verschijnen, het komt altijd weer terug. Altijd is er maintenance te doen. Altijd gaat het werk door. Op elk willekeurig moment in de dag zie je deckhands in de weer schuurpapier en kwast, nieuwe ogen aan lijnen splitsen, derusten, primeren, lakken. En nog in sterkere mate is dat het leven van een engineer. Altijd gaat er iets stuk. Vaak is er een spare-part voorradig maar het komt ook voor dat zijn voorraad reserveonderdelen is uitgeput en de engineer als een ware McGyver in de bozunstore duikt om er met een geïmproviseerde oplossing weer uit te komen.

Stronttank

Zoutsensor van de watermaker, de hogedrukslang van de watermaker, een gat in de Course (grootste ra-zijl – red.), airconditioning in de achterste bunks, oven… wie niet beter weet denkt dat we pech hebben onderweg. Wie het leven aan boord kent, weet dat het erbij hoort. Bij intensief gebruik, in intense omstandigheden gaan dingen stuk. De deckhand en de engineer kijken er niet van op of om. Het meest ongemakkelijke klusje van deze trip, moet toch zijn geweest het vervangen van de pomp in de vuilwatertank. Deze was ermee gestopt, zodat de maximumcapaciteit van de tank met sanitaire narigheid, met rasse schreden naderde. Engineer Jarno had de taak het euvel op te sporen en te verhelpen. Het mansgat van de stronttank opengeschroefd: in de onbedaarlijk gore lucht van klotsende fecaliën de pomp opgevist, om deze te vervangen voor een toevalligerwijze juist bij aanvang van dit seizoen aan boord gebracht reserve-exemplaar.

Het varende houden van het schip is een continu proces van onderhoud en vervangen. Er gaat een fijnmazige planning en organisatie achter schuil. Een cyclisch proces zo je wil. Want zodra je het gevoel hebt, dat je klaar bent, begin je gewoon weer van voor af aan.

Maintenance

Gedurende de eerste weken van de trip is er ook aan het onderhoud van de kennis hoe te handelen bij nood gewerkt. In strak georganiseerde drills, oefeningen, werden stap voor stap de protocollen afgewerkt die horen bij de verschillende situaties. Voor de trainees waren ze nieuw. Voor bemanning een kwestie van periodiek onderhoud van kennis en vaardigheden. We hebben – het was te lezen in een eerder blog – zelfs in een serieuze situatie, bij een écht alarm, ervaren hoe belangrijk het is om dit soort routines strak in de lak te hebben zitten. Roestige protocollen zijn niet de bedoeling.

Als het schoolwerk af is, ben je dan vrij? Nee! Welkom aan boord van een schip. Naar mate de sailtraining – shiptraining voortduurt, worden trainees steeds meer onderdeel van de Nautische crew. De stages zijn afgerond en de trainees die hun schoolwerk af hebben, helpen mee aan dek. Zo kan het gebeuren dat de Tender mooi in de was gezet wordt, of de MOB-boom (de giek waarmee de tenders op het deckhouse worden getakeld), geschuurd wordt. Voor we arriveren aan de overkant van de grote plas staat deze weer strak in de lak!

Squalls

De overkant! De overkant! Je zou het met alle belevenissen aan boord bijna vergeten. We steken over. De stabiliteit van de eerste 10 dagen van de reis neemt nu af. Gedurende de nacht verschijnen verschillende buiensystemen op de radar: squals. De buien zijn vlekjes van een tot enkele mijlen op de radar. In de bui wordt de wind onstuimig en het water wordt dynamischer. De bemanning, de deckhands voorop, lopen met pretoogjes door de gangboorden, er wordt gezeild en het tempo van de Wylde Swan neemt flink toe. ’s Nachts wordt er uit veiligheidsoverwegingen gekozen voor een conservatie configuratie, maar overdag, wanneer er voldoende handen aan dek zijn om snel te kunnen anticiperen, zetten we voor de lol toch nog even het Stunsail (extra zeil naast het Topsail = bovenste Ra-zeil op.

De discipline van gedegen onderhoud, de cyclus van grondige planning en evaluatie, door zandhazen wel samengevat in het sleetse acroniem PDCA, gaat natuurlijk ook op voor de sailtraining. Nu de internships zijn afgerond, is het tijd voor een evaluatie. De bemanning wordt voor zover beschikbaar uitgenodigd om samen met de trainees terug te blikken op de samenwerking. Hoe verliep de communicatie? Welke adviezen heb je ter verbetering van het sailtraining-programma van Masterskip. Totdat…

Kgggg…… Kggggg…. Geruis… kggggg…. Via de speakers overal aan boord klinkt…. Kgggg…. Kgggg…. Piieep….. kgggg… de trainees en de bemanning kijken elkaar verschrikt aan… Niemand weet wat er aan de hand is…. En dan weer het geruis door de speaker… Kgggg… Kgggg. Piieep…. Kgggg…

We schrijven vrijdag 29 november 2024 We zijn vandaag als een ander mens wakker geworden… lid van het genootschap van Oceancrossers…

Tijd geeft vertrouwen

Tijd is ook afstand, maar dan andersom. De vragende blikken bij de aanvang van de reis. De twijfel bij het uitvoeren van handelingen aan dek, het ongemak waarmee de schrobber ter hand genomen werd, het kennen van de lijnen op de pinrail, het benoemen van de zeilen. De uitleg die telkens blijk moet geven van dat je begrijpt wat er in je masterboekje staat, voor je er een handtekening voor terugkrijgt. De groep. De docenten. Hoe meer tijd er verstreken is, des groter het vertrouwen, des te korter de afstand. De afstand onderling. De afstand tot het schip. De afstand tot het zeilen.

We zijn in de vierde week en we zijn volop aan de slag met de internships, de verdiepingsslag in de sailtraining. In twee rondes van twee dagen, nemen trainees meer kennis en vaardigheden tot zich, om zo stap voor stap de afstand tot de shipstakeover te verkleinen. In een rollenspel oefenen dokters op vrijwillige patiënten die hun tijdens een fictief ongeluk opgelopen kwetsuren zo intensief beleven, dat de crew geschrokken om het hoekje komt kijken of het allemaal wel goed is. Even verderop is een groepje deckhands bezig met schiemanswerk. Stap voor stap krijgen zij uitgelegd en gedemonstreerd hoe je aan een lijn een oersterk oog kunt splitsen. In kleermakerszit in de zon op het dek. Tijdens de briefing van de kapitein, staat niet Alvaro, maar een aantal trainees te vertellen waar we ons bevinden, hoeveel mijlen we afgelopen etmaal hebben afgelegd en wat de verwachte aankomstdatum is. Vanuit de galley klinken vrolijke klanken van de ploeg die zich stort op weer een fantastische maaltijd.
Na een standaard-controle ronde langs de generator die in stroom voorziet, nemen de stagiaires van de engineer de uitdaging op zich om een zwembad in elkaar te knutselen. Helemaal waterdicht is hij niet, maar de gaten in het doek dat het water bijeenhoudt, laten minder water door dan dat de deckwashpump er telkens bij kan tappen. Gebroederlijk en gezusterlijk zitten trainees en crew die off-watch zijn in het badje te poedelen. Tijd is vertrouwen is omgekeerd aan afstand.

Hoek is afstand

In deel twee van de uitleg van Alvaro komt er een nieuw aspect kijken. Hoe betrouwbaar is de informatie die de satellieten van de verschillende mogendheden (VS - GPS, Europa - GALILEO, China - BAIDOU , Rusland - GLONASS) aan onze apparatuur verzenden? Wat als de data om strategische redenen gemanipuleerd is? Tijd is gewenning, tijd is vertrouwen… maar blind vertrouwen? In elk geval is het goed om bij het navigeren terug te kunnen vallen op het gebruik van andere hemellichamen. Geen satellieten ditmaal, maar de zon en de sterren. Probleem is echter dat zij niets anders dan een bundel lichtstralen zenden. Geen tijd, geen positie. De bron waaruit we afstand destilleren is niet de tijd, maar de hoek. Hoek is afstand.

Trainees krijgen les over het oppervlak van de aarde. Over de wijze waarop deze gebolde werkelijkheid op een plat vlak als een kaart geprojecteerd wordt. Over hoe de afbeelding de werkelijkheid op hogere breedtegraden steeds verder vervormt. We krijgen les over het coördinatenstelsel waaruit helder wordt dat de 24 uur van een etmaal samenvalt met de 360 graden van een omwenteling. Elk uur is 15 graden. De omtrek van de aarde – afstand – gemeten in het aantal graden van de cirkel – hoek –. Elke graad zestig Nautische Mijl, Elke mijl iets meer dan 1,85 kilometer. Hoek is afstand.

Vertrouwen komt met tijd…

En dan de hemellichamen. Hoek van de zon ten opzichte van de horizon. Op elke plek op aarde is het op één specifiek tijdstip precies midden op de dag en staat de zon daar op haar hoogste punt: noon. Door met een antiek, maar geraffineerd instrument – de sextant – de hoek te meten tussen de zon en de horizon op het moment dat deze op het hoogst staat, is na raadpleging van de almanak heel eenvoudig en vrij precies te berekenen op welke breedtegraad we ons bevinden. Ook hier doet de oude, maar nieuwe wijsheid opgeld: hoek is afstand. Een ochtendpeiling en een namiddagpeiling van de zon, leveren informatie over de breedtegraad. De drie peilingen tezamen geven na enige correctie een vrij nauwkeurig beeld van de positie. Natuurlijk, het kost even moeite om handig te worden in het gebruik van de sextant. Het rekenen is geen sinecure. Maar vertrouwen komt met tijd.

En vertrouwen is er: voor de gelegenheid van deze crossing heeft Alvaro de meeste displays van de apparatuur in de navigatieruimte afgeplakt. De positie die normaliter is af te lezen van de GPS en op de kaarten in het scherm, zijn onleesbaar gemaakt. We zien alleen de mijlenteller, de koers en de tijd. Deze positionering op de kaart noemen we dead reckoning. Elk uur wordt in het logboek en op een grote kaart een positie berekend en ingetekend. Stap voor stap. Uur voor uur. Zo ontstaat een lijn van vierentwintig punten per etmaal. Er zijn dagen bij dat we meer dan 150 nautische mijl afleggen. Wat gaan we hard. Elk uur verder van huis. Afstand is tijd.

Lange afstand, korte tijd…

Er gaan uren voorbij dat er niet aan thuis wordt gedacht. Er gaan dagen voorbij dat het missen van thuis niet eens zoveel pijn meer doet als in het begin. En dan als we met ons bordje eten plaatsnemen op het dek… genieten van de magische gloed tussen dag en nacht, tussen licht en donker… deze overgang gaat hier op 14 graden noorderbreedte veel sneller dan dat wij thuis op 53 graden noorderbreedte gewend zijn… thuis… mijmeren over daar… thuis… het is alweer 26 dagen geleden dat we met onzekere stappen in de rij richting de douane schuifelden. Pfff… ruimschoots over de helft alweer… het is 8 dagen geleden dat we aan deze crossing begonnen. Pfff.. ruimschoots over de helft alweer… Naar mate de tijd voortschrijdt, komen we steeds dichterbij...

Deze korte tijd van de magische nautical twilight is ook hét moment voor nóg een peiling. Heldere sterren laten zich in deze stressvolle minuten tegelijk met de nog scherpe horizon zien. De geoefende gebruiker van de sextant kan vier, misschien wel vijf, sterren schieten en daarmee een nauwkeurige positie bepalen. Een nieuw startpunt voor de sliert posities van de dead reckoning van de komende 24 uur. De officier van wacht heeft het er dagelijks even heel erg druk mee.

We schrijven dinsdag 26 november 2024. De tijd, de hoek, de afstand, we komen steeds nader tot elkaar.

Inklaren

De douane uit Mindelo was zichtbaar onder de indruk van de wijze waarop het georganiseerd was aan boord van de Wylde Swan. Slechts twintig minuten waren ze aan boord, toen ze hun felbegeerde stempeltje zetten onder de inklaringsformulieren. Zo bleef de periode die we hebben moeten wachten tot we het schip mochten verlaten uitermate kort. Vele opvarenden hadden hun handen vol aan de zelfstudie of het maken van toetsen, zodat de aanwezigheid van de autoriteiten van de Kaapverdische overheid aan boord van de Wylde Swan door de trainees niet eens is opgemerkt. Zo verliep het inklaren een stuk soepeler dan verwacht.

Ongenode gasten

Dat er zich dan toch, we zijn inmiddels al weer een tijdje onderweg, ongenode gasten schuil zouden houden aan boord van de Wylde Swan, hadden we niet verwacht. Verstekelingen zouden zich in verschillende gedaanten laten zien. Als het land van Sao Vincente al ver achter de horizon verdwenen is, krijgen we bericht van onze broeders en zusters op de Artemis. Ze hebben luizen! En zoals bij veel situaties aan boord van een tot in de puntjes georganiseerd schip, wordt ook nu een protocol uit de kast getrokken. Binnen de kortste keren nemen trainees plaats op het dek tussen de voeten van ‘vrijwillige’ docenten die met een fijne kam lok voor lok uitpluizen, op zoek naar neten en luizen. En uiteraard worden er ook aan boord van de Wylde Swan luizen en neten gevonden. Het protocol blijft van kracht: de ‘besmette’ haardossen worden nu dagelijks gecontroleerd, de hele bemanning volgt na zeven dagen.

Groepsimmuniteit

Het was deze trip niet de eerste confrontatie met een besmettingshaard. Al sinds aanvang van de reis zijn er bij toerbeurt een aantal opvarenden van de Wylde Swan ziekig. Het verloop en de intensiteit van de virusinfectie verschilt per persoon. Meestal blijft het bij wat irritaties van de slijmvliezen, maar bij een enkeling slaat het virus op de stem en keel. Hoesten een aangedane stem zijn dan het gevolg. We hebben het zelfs enkele dagen met een kapitein zonder stem moeten doen. In een team dat zo goed op elkaar ingespeeld is, was dat geen probleem.

Het is nog maar enkele jaren geleden dat we in een vreemd, maar strikt protocol leefden, dat op momenten dat zich iemand vergelijkbare symptomen meldde, strikte isolatie voorschreef. Nu leven we gewoon door. Samen met elkaar in dezelfde ruimtes. We proberen we slechts met gekruiste vingers het lot te beïnvloeden: we hópen dat we niet de volgende zijn. En toch: langzaam maar zeker gaat iedereen voor de bijl. Het wachten is op de ooit beruchte ‘groepsimmuniteit’.

Verstekeling

En dan is er dat ene moment. Op het dek. Het moment dat de volgende verstekeling zich welhaast terloops laat opmerken. Een ogenschijnlijk alledaagse gebeurtenis – mens ziet beestje – , is reden voor alarm, alertheid. Bioloog Daan laat zich van zijn meest determinerende kant zien als het op het dek gevonden, onschuldig ogende, keverachtig beestje geïdentificeerd moet worden. Daan heeft het in een klein potje gestopt. Zo eentje met een glazen wand, dat door biologen gebruikt wordt om hun object van observatie in alle rust te kunnen bestuderen. Schamel internet via de satelliet voorziet in pixel voor pixel ladende plaatjes. De ruwe poten, de vorm, de kleur, het formaat… Daan heeft niet veel tijd nodig om het definitieve oordeel te kunnen vellen: we hebben te maken met een KAKKERLAK.

Dat de associatie met Zaza, de vriendelijke metgezel van Pluk van de Petteflet, compleet misplaatst is, blijkt uit de ernstige gezichten van de crew. Kapitein Alvaro en engineer Jarno voorop. Kakkerlakken aan boord is een ramp! Jarno vertelt over de ervaringen van afgelopen seizoen, toen er sprake was van een ware plaag. Het duurde meerdere reizen voor het dier kon worden uitgeroeid. In een schip vol met voedsel, klam en vochtig van het tropische klimaat, vol met donkere plekken waar het beest zich twee wekelijks exponentieel kan vermenigvuldigen, zijn kakkerlakken een ramp. De vraag is nu wat de status is van deze eenling. Een volwassen exemplaar. Is het een nazaat van een familie die zich al enkele generaties aan boord heeft gevestigd, of hebben we te maken met een kolonist die nog maar net voet aan boord heeft gezet?

Kolonisten

Om die vraag te beantwoorden, is er maar één mogelijkheid. We moeten alle voorraden door. Alles moet overhoop, om te checken of er zich niet ook op andere plekken soortgenoten van onze verstekelingen hebben gevestigd. Het karton waarin diverse voorraden verpakt is, wordt weggenomen, kakkerlakkenvallen worden geplaatst. Alle opvarenden die niet slapen of geen belangwekkende taak vervullen bij het varen van het schip, helpen mee. Elk pakje, elk doosje, elk blikje gaat door de handen. Een reinigend sopje door alle hoekjes.

Als de rust weer keert, alle voorraden geteld zijn en weer op hun plek liggen, blijkt de waaghals in Daans glazen potje onderdeel van een groep verkenners die zich met twee grote trossen bananen in Mindelo aan boord heeft laten brengen. Bij het zoeken naar kakkerlakken zijn de trossen bananen niet overgeslagen. Een van de bakken onder banken waar normaliter de reddingsvesten liggen opgeslagen, wordt omgetoverd tot dompelbad, waarin de trossen 24 uur worden afgezonken. De groep kolonisten blijkt te bestaan uit een stuk of tien kakkerlakken die door deze procedure allemaal verdrinken. We kunnen opgelucht ademhalen. Goed gehandeld.

We schrijven zondag 24 november 2024. We gaan met een heel hoog tempo de vierde week in en de oceaan over.

Jazz

Aan iedereen die nu denkt dat juist de onderbreking, de uitspatting, de kwinkslag, de wending en de improvisatie pas echt smaak in het leven brengen: natuurlijk, uiteraard, daar zit wat in. Maar bedenk je dat de virtuoos geïmproviseerde trompetsolo’s van Miles Davis alleen hebben kunnen ontstaan in het tomeloze vertrouwen dat hij had in het basisritme waarin zijn muziekbroeders aan de toetsen en snaren voorzagen. Het leven aan boord is in dat besef als jazz. De maaltijden als gepluk aan de snaren van de bas. De zelfstudie als de ingehouden aanzetten van akkoorden op de toetsen.

Na twaalf dagen zee zat dat ritme er aardig in. Sterker, het verlangen naar de knetterende trompetklanken groeide stevig. De aanblik van de eilanden van Kaapverdië is alsof je de muzikanten van de jazzformatie elkaar glimlachend ziet aankijken… non-verbaal bereiden ze zich voor op een improvisatie-showtje… het publiek in de zaal krijgt alleen bij de gedachte eraan al kippenvel. Hier staat wat te gebeuren…

Gastoptreden

Er worden diverse solo’s ten gehore gebracht. Een aantal daarvan werden reeds in de vorige blog beschreven. De uitwisseling met Artemis, het bezoek aan Mindelo. En het hoogtepunt: de dagtocht naar Santo Antao. Hoe spectaculair dit was, realiseer je je pas echt op het moment dat door de wegstervende klanken van de trompetsolo heen het basisritme weer herkenbaar wordt. Padoem, doem, doem. Ontbijt, zelfstudie, ten ‘o clockie, zelfstudie, lunch, happy hour, sailtraining, four ‘o clockie, workshops, diner, watches…

Er is ook een gastoptreden. Een deel van ons verblijf in Kaapverdië staat in het teken van filmopnames door een professionele camera-crew. De beelden die tot nu toe beschikbaar waren voor het werven van nieuwe trainees waren verouderd. Bovendien is er van de nieuwe aanwinst van de organisatie, de Gulden Leeuw, nog geen beeldmateriaal met Masterskip signatuur. De gelegenheid dat beide schepen dezer dagen in de baai van Mindelo liggen, wordt benut om die beelden te verzamelen. Voor een getrouw beeld van het leven aan boord, nemen de cameravrouwen zich voor het vertrouwde ritme te volgen. Er wordt gefilmd tijdens zelfstudie, happy hour en sailtraining. Hoewel de gastmuzikanten hun best doen dichtbij het ritme te blijven, merk je toch dat het hier en daar hapert… de schwung, de cadans…
Een van de dagen wordt een deel van de trainees naar de Gulden Leeuw – hun opvarenden hebben een dagtocht op de wal – afgevaardigd om daar hetzelfde te laten zien. De crew van de Gulden Leeuw krijgt Masterskip-shirts aan, de trainees geven een geïmproviseerde rondleiding op ‘hun’ schip.

Als de opnames klaar zijn en de filmcrew gevlogen, is het heerlijk terugvallen op het ritme aan boord van de Wylde Swan. Padoem, doem, doem….

Crossing…

Ondertussen… deze track duurt inmiddels al een tijdje… komt het moment in beeld dat we gaan starten met waar het deze trip om te doen is. De oversteek van de Atlantische oceaan. Hoewel we al eens geroken hebben aan hoe dat zal zijn – we zaten immers al een keer 12 dagen aaneengesloten op zee – is de magie en het besef dat we echt óversteken en dat we dus op een gegeven moment ergens halverwege 1000 (!) mijl van land zullen zijn, indrukwekkend.

Hoe groot het schip ook is, zo klein is het ook. 55 meter, 48 personen. Immense oceaan. We gaan dit echt doen. Er zijn van deze 48 personen, 7 mensen die al eens een crossing gedaan hebben. Voor de rest is het de eerste keer. Maar voor iedereen is het de eerste keer in deze groep. De docenten besluiten dat de laatste avond dat we voor anker liggen, de laatste avond voor we starten aan de grote oversteek, de laatste avond dat de crew nog in een schema werkt dat voorziet in een reguliere nachtrust, een ideaal moment is voor een emotionele, maar bonding activiteit: Crossing the line.

… the line

We verzamelen met zijn allen, crew en trainees, in de mainhold. Tijdens de activiteit worden stellingen genoemd die iets kunnen zeggen over jou. Je wordt uitgenodigd om over de streep te gaan, wanneer de stelling op jou van toepassing is. Zo kun je jezelf, zonder woorden, laten zien en kunnen andere leden van de groep jou beter leren kennen. De stellingen beginnen onschuldig en krijgen een steeds dieper en persoonlijker karakter. Het is indrukwekkend om te zien dat lichtheid en geluk niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Het is emotioneel en confronterend om te zien met welk verdriet of tegenslag sommigen te maken hebben gehad. Het is troostrijk om je te realiseren dat je er niet alleen voor staat. Trainees en crew, volwassenen en kinderen. Eén groep. Waar nodig wordt er getroost en gesteund. De gesprekken na afloop geven blijk van verbondenheid en respect.

Het is goed… de waardevolle gesprekken de welgemeende knuffels gaan langzaam over in… padoem, doem, doem… de watches, het ritme… na crossing the line, klaar voor crossing the Atlantic.

Witlipgrienden

De volgende ochtend, halfzeven klinkt de wekmuziek in de mainhold, zeven uur is het ontbijt, om acht uur start de zelfstudie en om vier minuten over negen klinkt het gebulder van de ankerketting die in de ankerlocker zijn plaats zoekt. We zijn gestart aan de grote oversteek.

’s Middags tijdens de sailtraining wordt uitleg gegeven over navigatie. Basiskennis voor het aftekenen van het Masterboekje. Nog enkele dagen en we gaan over tot de internships. De beroepsstages die de trainees voorbereiden op het hoogtepunt van het zeilen: de shipstakeover. Bijna alle boekjes zijn afgetekend en er zijn al levendige gesprekken over de voorkeuren voor een stageplek.

Als we tijdens de zelfstudie een luchtje scheppen, worden we vergezeld door dolfijnen. Docent Daan, bioloog, heeft het walvissenboek bij de hand. Determinatie leert ons – getuige de sikkelvormige rugvin, de vlekkerige zadeltekening en ontegenzeggelijk de witte belijning rondom de bek – dat we te maken hebben met de witlip-griend. Niet eentje, maar minstens vijftien! De dieren blijven uren voor ons uitzwemmen. Krachtige lijven die maar minimale beweging nodig hebben om een vergelijkbare snelheid te ontwikkelen als waarmee de Wylde Swan door het water klieft.

Het kost moeite om… padoem, doem… doem… weer aan de slag te gaan… en zeg nou zelf dat is toch heel begrijpelijk?

Op de toetsen…

De dagen glijden voort. Zelfstudie, sailtraining, mentorgesprekken. Binnenkort is het Lazyday. Er volgt een scheepsraad. Trainees overleggen met elkaar en bepalen hoe ze deze dag zullen indelen en organiseren. Wat gaan we eten? Wie organiseert wat? Het verloopt gesmeerd. Diverse groepsleden zoeken en vinden rollen die bij hen passen en die de groep verder helpen.

Eerst volgt nog de toetsdag. Twintig trainees zitten in een warme en zweterige mainhold gebogen over de vragen die hun overzeese leraren weken geleden aan het papier toevertrouwden. De inhoud ervan angstvallig verpakt in verzegelde enveloppen met daarop geschreven de toegestane hulpmiddelen en de maximale tijd die de zij voor deze toets mogen gebruiken. Coördinator der toetsen ter zee, Daan, vergezeld door zijn assistent Pieter, nemen de voorschriften uitermate serieus. Net als overigens de trainees die de afgelopen dagen op de meest onmogelijke momenten met laptop en aantekeningen te vinden waren, om zich optimaal voor te bereiden op dit officiële meetmoment.

Als ook de laatste trainee na een toetsperiode van 150 (!) minuten haar pen neerlegt, gaat een golf van opluchting door de mainhold… deze zit er weer op. Het gemaakte werk wordt zorgvuldig in een retourenvelop gevouwen… als straks al het werk gemaakt is, zal het met dezelfde eerbied gesloten en verzegeld worden, zodat de leraren uit alle windstreken van het land tijdens hun welverdiende kerstvakantie de rode pen ter hand kunnen nemen voor het zo belangrijke correctiewerk…

We schrijven donderdag 21 november 2024: in een rotsvast ritme, laten we de vulkanische grond achter ons. Aan het eind van deze dag, zijn we op de helft van onze reis. En de crossing is pas net begonnen!

Storm (in een glas water)
Tijdens deze trip werken de begeleidende docenten voortdurend op verschillende manieren aan de vorming van de groep. Observaties leiden tot interventies, waarnemingen tot kleine modulaties. Op sommige momenten lijken alledaagse puberale strubbelingen (“zij zei dat ik zei dat wij zeiden… maar dat heb ik helemaal niet gezegd… en nu denkt zij dat ik zei dat wij zeiden… en dat heb ik helemaal niet zo bedoeld… en ik heb ze zien kijken op een manier dat ik dacht dat zij dachten dat ik dacht, maar dat dacht ik helemaal niet… en nu denken zij dat ik dat dacht, terwijl ik dat helemaal niet dacht… en zij…”) een onomkeerbare inbreuk te doen op het proces van groepsvorming waarvan de docenten hun levenswerk lijken te maken. Terwijl de docenten elkaar op zulke momenten met de handen in het haar aankijken, blijkt deze hectiek niet veel later slechts een eenvoudig glad te strijken plooi in een pas gesteven tafellaken. Nautischer: een storm in een glas water.

Wij
Veel vaker leiden de inspanningen ter bevordering van de groepsvorming tot succes! Op die momenten zien de docenten, stiekem high five-jes uitwisselend, dat ze op de goede weg zijn. Hier ontstaat een groep! De idylle van de zesweekse zeilreis over de Atlantische Oceaan. De diepgaande gesprekken onder een kraakheldere sterrenhemel. De bubbel van alleen die 48 mensen aan boord van dat 55 meters tellende schip. De vriendschappen die ontstaan. De maskers die afvallen. Zeeziekte, tranen. Samen lachen, samen eten, samen schoonmaken, samen slapen, samen opstaan, samen wachtlopen. Samen leren. Samen leven. Samen zijn. Samen. Wij.

Dag en nacht. Licht en donker. Eb en vloed. Op en neer. Mijn en dein. Beide zijden hebben elkaar onmiskenbaar nodig om te kunnen bestaan. Het een kan niet zonder het ander… dat staat vast, maar hoe is dat in het proces aan boord? Kan wij, kan de groep, bestaan bij gebrek aan zij, de mensen die er niet toe behoren? Slechts op die spaarzame momenten dat er via sailmail of 4g even contact is geweest met de buitenwereld, werd het besef van één groep gevoed. Verder was het niet anders dan een theoretische oefening te bedenken hoe mensen die deze reis niet meemaken niet zullen begrijpen hoe bijzonder het eigenlijk wel niet is.

En uiteraard zijn er gedoseerd wel interne wij-zij processen aanwezig. De eerder vermelde puberale oprispingen, de vorming van subgroepjes, de crew-only momenten, de teachersmeeting, de vlogteams, de broodbakduo’s, de wasmachinebuddies, de happyhourteams en de watchgroepen voorzagen tot het moment van aankomst in de baai van Mindelo – zij het intern – in het wij en het zij. Het is niet erg als er een momentje wat wrijving is. Zie het als een kleine bermbrand die de docenten als vrijwillige brandweerlieden gecontroleerd laten uitbranden, om te voorkomen deze, nadat het bluswater weer is verdampt, alsnog vlamvat, waardoor de boel opnieuw in lichterlaaie staat.

Zij
De groep die als ‘zij’ kan functioneren blijft ontbreken tot we de baai bij Mindelo bereiken. Wanneer het licht wordt, doemen de scherpe randen van de eilanden aan de horizon op. Leerlingen die toetsen die in de mainhold maken, worden nadat ze klaar zijn bij toerbeurt op hun schouder getikt om even naar het dek te gaan… de aanblik van het eiland… te mooi om benedendeks te blijven.

Eén verschijningsvorm van zij, wordt vertolkt door Masterskip Artemis, dat enkele uren voor ons het anker in de baai heeft neergelaten. Er al enige tijd contact tussen de docenten van de beide schepen. Een uitwisseling is een van de eerste activiteiten op het programma. We wisselen bij toerbeurt elk de helft van onze trainees en docenten uit. Het geeft de docenten de kans om elkaar kameraadschappelijk in de armen te vallen en het geeft de trainees van beide reizen de kans om een kijkje te nemen aan de andere kant van de grens. Zij.

De argusogen, de pogingen tot een noncha houding, de verbazing over wat in het perspectief van de ander als normaal beschouwd wordt, de verschillen, het voorstellen van ‘onze’ docenten aan de trainees van het andere schip, het positief framen van eigen gewoonten en ten slotte: het ‘thuiskomen’ op de Wylde Swan. De aanwezigheid van en het bezoek aan de ander, heeft een bijzonder verbindend effect op het ons, het wij. En dit is nog maar het begin.

Aan de wal
Tijdens het verblijf in de baai van Mindelo hebben we diverse uitstapjes op het programma staan. We gaan aan wal om samen een rondje te wandelen door de stad; een ijsje te eten; een paar boodschapjes te doen. De trainees ervaren hoe het is om aan land te zijn. Heel expliciet zichtbaar onderdeel van onze groep te zijn: iedereen herkenbaar aan de masterskip shirts, de docenten met hun ‘crew’-shirts die als herdershonden de kudde bijeen proberen te houden. De tassen gevuld met in de lokale supermarkt ingeslagen snaaierijen, de kauwende kaken, de roodverbrande konen, de onhandigheid waarmee de pas getapte flappen van de vreemde valuta in portemonneetjes worden gevouwen. De zwerm scholieren trekt de aandacht van mensen, die op zoek zijn naar een financiële bijdrage aan hun schamele bestaan. De leraren vragen waaks, als grote broers en zussen, of de mannen hun kroost met rust willen laten. Tot we samen de weg door Mindelo vervolgen.

Aan land gaan is ook free wifi. Bij de Dinghy-steigers hebben de tieners stuk voor stuk kraakhelder ontvangst van de wifi uit de naastgelegen Floating Bar. In een hoekje van de steiger vierenzestig opgetrokken knietjes, kromgebogen ruggen, starende ogen in het blauwe licht van iPhone en Samsung. Het tenderen van en naar de wal neemt met een capaciteit van 6 tot 8 passagiers per pendelbeweging wat tijd in beslag. Het is een vorm van wachten die op deze manier voor geen van de trainees een probleem vormt.

Santo Antao
Hoofdactiviteit van het verblijf in Kaapverdië, vindt plaats op zondag. Het bestaat uit het bezoek aan het naastgelegen eiland Santo Antao. We worden om 6:00 verwacht bij de terminal van de ferry. Dat betekent, het tenderen en de wandeling van de floating bar naar de veerhaven meegerekend, dat de heen-en-weer-wolf om 5:00 zal moeten starten met pendelen. Zo kon het gebeuren dat de wekmuziek die elke ochtend met een ander liedje door de mainhold schalt, niet om 6:30, maar om 4:15 werd ingestart. Kreukelige koppies. Geruisloze discipline. Goede organisatie. De avond ervoor gesmeerde bammetjes. Het loopt als een trein. Bij aankomst op Santo Antao worden we in drie minibusjes in een trip van een uur naar boven gereden. De rit voert ons langs dorre hellingen, met zo nu en dan spectaculaire vergezichten op de oceaan en Sao Vincenze, aan de overkant van het water. We zien in de verte de baai, waar de Wylde Swan voor anker ligt. De rit eindigt in de krater van de vulkaan. De vlakke bodem van de krater is een lappendeken van kleine akkertjes waar groenten verbouwd worden. Voor we de klim naar de rand van de krater ondernemen, scharrelen we tussen de akkertjes door en laten ons door Huberto, de kok die deze dagtrip heel enthousiast meebeleeft, voorlichten over welke gewassen we zien.

Bovenop de rand van de krater hebben we zicht op Pauls Valley, dat een spectaculair ander klimaat kent dan de dorre kant van de berg waarop we deze morgen naar boven zijn gereden. Het is groen! Het is vruchtbaar! Blakend van levenskracht heet Pauls Valley ons welkom! De eerste paar honderd meter dalen gebeurt langs een steil pad. Naar mate we verder dalen, passeren we akkertjes die zich op terrassen aan de berghelling vastklampen. De blik in de vallei toont ons in de verte de oceaan die zich ver uitstrekt achter de hellingen die de vallei omlijsten. De hellingen zijn ingekleurd als een mozaïek. Elk vlakje een apart terras met een eigen gewas. Suikerriet, koffie, bananen, cassave, papaya, mais. Verderop, lager gelegen, midden in het mozaïek, is bebouwing te zien, een dorp met veelkleurige huizen, een schoolplein. Bebouwing op de plek waar de hellingen elkaar ontmoeten als een lint gedrapeerd in de richting van de oceaan.

Langs de route worden vanuit de diverse huizen koffie en gedroogde vruchten verkocht. In een cafétje wordt lokale koffie en vruchtensap geschonken. De wandeling eindigt in een restaurant waar we met zijn allen een late, maar uitgebreide warme lunch genieten. Alle gewassen die we in de twee uur durende afdaling voorbijgelopen zijn, vinden we terug op onze borden. Afgezien van de tonijn die ongetwijfeld in Porto Novo op de afslag is gekocht en de Amerikaanse frisdranken die iedereen voor zich kan bestellen, heeft geen van de ingrediënten van deze maaltijd meer dan enkele kilometers afgelegd. De sfeer is gemoedelijk. Er is bewustzijn van de verschillen in de wereld, er is dankbaarheid voor het geluk dat we hebben om op te groeien in rijkdom, maar er is ook bewondering over de overvloed er is oog voor de vriendelijkheid en het respect voor de mensen ons hier zo gastvrij ontvangen. Er is harmonie. Er is een steeds hechtere groep.

Spekkoek
In de namiddag staan twee minibusjes klaar om ons terug te brengen naar Porto Novo, waar om 19:00 de ferry ons zal overzetten naar Mindelo. Algauw neemt het landschap weer de dorre gedaante aan die we van de heenweg kennen. Het landschap is vulkanisch. Uitbarsting na uitbarsting heeft het eiland zich door de eeuwen heen gevormd. Op plekken waar voor het aanleggen van de weg een uitsparing in het grillige oppervlak gemaakt is, toont de gelaagde ontstaansgeschiedenis van het eiland zich als spekkoek aan de voorbij scheurende busjes. We hebben ruim de tijd. We stoppen voor een mooie foto van de blik op de oceaan. Even verderop krijgen we de gelegenheid om uit te stappen en de trappen richting de vuurtoren op de Zuidoostpunt van het eiland te bekijken. Na de ferry en de wifi bij de floating bar, worden we plukje voor plukje overgezet naar het moederschip. Als om 21:30 de laatste tender bij de Wylde Swan arriveert, maakt iedereen zich zeer voldaan klaar om te kooi te gaan. Thuis.

Collectieve ervaringen, gemeenschappelijke geschiedenissen, vormen – net als de vulkanische grond die ons de afgelopen dagen gedragen heeft – een gelaagde ondergrond. Wanneer je er een stukje uitneemt, of er samen in gaat graven, toont zich de gelaagde ontstaansgeschiedenis van de groep. Eerst was er de ontmoeting op Schiphol, een aantal lagen later de afvaart in Sines, de dolfijnen, walvissen, en alle dingen die we samen meemaakten. Zeeziekte, sterrenhemel, Tenerife, Scheepsraad, Artemis, Mindelo, Santo Antao en alles wat er tussenin gebeurde.

We schrijven 17 november 2024. Het kan niet anders of we raken steeds beter voorbereid op de crossing die met rasse schreden naderbij komt.

Wind
Zodra de wind opsteekt... De eerste dagen van de reis liet de wind telkens slechts enkele uren van zich horen. Veel vaker was er onvoldoende wind om voldoende kracht in de zeilen te verzamelen voor het maken van voldoende tempo. Het was in die dagen vooral de motor die van zich liet horen. Sinds enkele dagen is dat anders. Er is wind en de forecast is dat het voorlopig ook zo blijft.

Masterbook
Het zorgt voor blijdschap aan boord. De crew, maar zeker ook de trainees zijn opgetogen over het feit dat we nu echt zeilen. De watches in de avond krijgen een veel drukker karakter. De trainees komen tijdens hun avondwachten toe aan het oefenen van de vaardigheden die nodig zijn om in week 3 te kunnen starten aan de internships: de stages die voorafgaan aan de shiptakeover die voor de laatste week/weken op het programma staan. In het masterbook staan de basisvaardigheden per functie aan boord nauwkeurig omschreven. Trainees krijgen sailtraining en uitleg. Op het moment dat zij van zichzelf menen dat zij een genoemde vaardigheid beheersen, melden zij zich bij de functionaris uit de crew om te laten checken in hoeverre hun veronderstelling klopt. Wanneer het crewlid tevreden is, wordt de vaardigheid afgetekend. Zo kan het gebeuren dat alle trainees gretig zijn in het vergaren van kennis en vaardigheden. Én, minstens zo belangrijk, handtekeningen in hun masterboekje.

Spectaculair. Dat is het. De lange deining. De ruim twintig knopen wind. De witte schuimkoppen op het water. De helling van het schip. Het volle tempo van meer dan acht knopen (nautische mijl per uur, red.) Al die zeilen die samen een onmetelijke kracht uitoefenen op de Wylde Swan die in verhouding tot de zee – die zich al dagen zonder onderbreking van horizon tot horizon en ver daarachter uitstrekt – maar piep- en piepklein is. Al die zeilen die volop aan de lijnen rukken: de outerjib, de innerjib, de forestaysail, de mainstaysail, het topsail, de mailsail. We zijn aan het trimmen dat het een aard heeft.

Hoe komt het dat de outerjib een beetje flappy is? Welke lijn moeten we gebruiken, wanneer we de topsail willen bracen? Zou jij de sheet een beetje willen easen? De downhaul van de fisherman hangt wel heel erg loose zou jij die wat in willen taken? Als je die hailyard hebt aangehaald, moeten jullie hem samen sweatten. En daarna – het spreekt inmiddels voor zich – wordt er gecoild en gehangd. Bij deze broadwind koers, merken we dat de autopilot soms wel negen graden aangeeft om de Wylde Swan op koers te houden. Daarom besluit Alvaro te reefen. De trainees van wacht werken uit alle macht samen met de deckhands om de onderste anderhalve meter van het mailsail weg te nemen. En zo het koppel van krachten meer in evenwicht te brengen.

Trimmen van het groepsproces
Trimmen. Niet alleen litterally maar ook in overdrachtelijke zin, zou je kunnen zeggen dat er aan boord van de Wylde Swan lustig getrimd wordt. Niet om hondenhaar in een gewenste coupe te coifferen, of om in fysieke shape te geraken, maar om te interveniëren in de processen die zich aan boord afspelen. Ook dan is trimmen een proces van stellen en aanpassen. Het samenspel van koppels en krachten binnen de groep, zorgen dat het de kans krijgt om voor iedereen de juiste richting te ontwikkelen. De docenten organiseren samen met engineer Jarno en kok Huberto een carrousel, een reeks gesprekken, over limited resources. Hoe ga je om met voedsel? Eet je tot je vol bent, of eet je tot je voldoende hebt gehad? Wat is het (technische) verhaal achter de beperkte hoeveelheid water aan boord? En: welke gedachten en gevoelens roept het bij je op, wanneer je je realiseert dat het geluk waarmee je geboren bent, zo ongelijk verdeeld is over de wereld, nu we in het gebied varen waar refugees hun leven wagen om een fractie van dat geluk te kunnen proeven? Het zijn stuk voor stuk waardevolle gesprekken.

Potvissen
En dan ineens, terwijl we op het punt staan om weer door te wisselen naar de volgende ronde in de carrousel, klinken opgetogen klanken vanaf het dek. Deckhand Laurits en officier van wacht Hans wijzen opgetogen in de golven, waar hoog opspuitende kolommen water de aanwezigheid van potvissen verraden. In absolute opwinding laat iedereen alles waarmee hij bezig was voor wat het was, om zich turend in de golven op het achterdek te verzamelen. Het zijn er meer dan één, vier, vijf! Het is fantastisch! De verrekijkers gaan van hand tot hand. Wat geweldig om dit mee te maken! Wanneer de spermwhales buiten het zicht raken, vervolgen we het programma.

Netwerk in aantocht
De naderende aankomst bij Kaapverdië, roept vragen op over hoe het straks in het groesproces zal gaan wanneer de zendmasten weer binnen bereik van de mobiele telefoons komen. Zal dan weer alle aandacht uit het collectief wegsijpelen in door de algoritmes samengestelde de individuele gebruikersprofielen? Moet er op dit punt ook getrimd worden? Het is voor de docenten aanleiding om de trainees verblijden met een college over de werking van sociale media en het effect ervan op het brein, verslaving en mentale gezondheid. De vraag die erop volgt is: maak als groep – in de scheepsraad – een voorstel voor afspraken over hoe je dat straks samen gaat aanpakken. Overleg met de kapitein of hij zich in jullie voorstel kan vinden.

Als de groep – geheel passend bij hun leeftijd en mediagebruik – zich eerst laat overmannen door verontwaardiging, komt daarna het gesprek over sociale media en telefoongebruik aan boord van de Wylde Swan op gang. In de scheepsraad van de trainees ontstaat na verschillende pogingen een werkbaar systeem van overleggen. Zo ontstaan mooie opbrengsten. Niet alleen de concrete afspraken over telefoongebruik die aan de kapitein zullen worden voorgelegd, maar ook de onderlinge samenhang en het steeds soepeler verlopende overleg, stemmen de docenten tot tevredenheid.

Alarm
Als ’s avonds alle opvarenden langzaam richting hun bunk gaan, of zich opmaken voor hun wacht, gaat tot schrik van iedereen het alarm. De bemanning maakt een geroutineerde maar ernstige indruk. Ieder kent zijn taak. Binnen de kortste keren staan trainees en docenten op het maindeck elkaar vragend aan te kijken. Is het echt? Is het een oefening? De ernst op de gezichten doet een vermoeden van een antwoord rijzen. Dit is geen grap. Niet lang daarna komt het verlossende woord. Door een geknapte leiding bij de watermaker, is nevel ontstaan in de ruimte onder de Gally. Deze nevel heeft het brandalarm geactiveerd.

De gebeurtenis maakt indruk en wijst op de discipline die nodig is om in gevallen van nood te kunnen rekenen op door oefening ingesleten routines. Bij het inventariseren van de aanwezigheid van alle trainees, dient het tellen zorgvuldig te gebeuren. Wanneer er iemand mist, moet meteen duidelijk zijn om wie het gaat en in welke bunk hij of zij te vinden is. Het is goed dat we ons dit weer realiseren en we zijn blij dat we er elkaar na afloop in alle rust en in volledige veiligheid op kunnen wijzen. Het ging nu alleen om een slang nabij de watermaker… oh ja… de watermaker… Het rantsoen op wassen en douchen was nog maar net opgeheven, voor het weer in werking treedt. De oplossing laat in Kaapverdië op zich wachten.

Kaapverdië
En dat komt steeds dichterbij. We bereiden een programma voor. Onderdeel van dat programma is een introductie van het land, en een vooruitblik op het programma. Docent en scheepsarts Sofie vertelt over haar eigen ervaringen en deelt demografische kennis over het land. Aan het eind staat ze stil bij het programma van de komende dagen: Het tempo dat we nu varen, zorgt dat we uren – een halve dag – eerder zullen arriveren op locatie. Hoewel we niet meteen aan land zullen gaan, zullen de trainees uitgebreid de kans krijgen om kennis te maken met het land. We gaan met zijn allen op excursie naar een krater van een vulkaan in het naastgelegen eiland, en trainees krijgen op een andere dag de ruimte om zelf te kiezen voor een programma onderdeel.

Twaalf dagen geleden werden, onwennig, trossen losgegooid. Sinds die tijd is er enkele uren, onder een spectaculair licht van een ondergaande zon, land in zicht geweest. Morgen zal de Wylde Swan na ruim 1700 nautische mijlen varen en plekje zoeken in de luwte van een baai. Zal het anker neergelaten worden. Morgen zal een nieuw hoofdstuk worden bijgeschreven in het verhaal van deze adembenemende reis.

We schrijven 13 november 2024, de crew, het schip, de zeilen, de groep, we zijn in volle gang!

Waterrantsoen
Minder fysiek, maar zeker zo indrukwekkend is de verstoring van het evenwicht op het moment dat kapitein Alvaro de Trainees voorafgaand aan de start van Happy Hour toespreekt. Er is een probleem met de watermaker. De watermaker maakt aan de hand van een vernuftig systeem van membranen en met toepassing van omgekeerde osmose drinkwater uit zeewater. Een noodzakelijk apparaat aan boord. Jarno, de engineer, heeft afgelopen zomer nog een gloednieuw exemplaar geïnstalleerd. Klaar voor een nieuw seizoen vol schitterende reizen. Maar bij zulk intensief gebruik, gaan ook nieuwe dingen wel eens stuk. Voor Jarno betekent het overuren in de kruipruimte onder de Gally. Voor de trainees betekent het een strikt rantsoen op water.

Voor de duur van het rantsoen is het verboden water te gebruiken voor andere doeleinden dan consumptie. Tijdens Happy Hour wordt erop toegezien dat de schoonmaaksopjes uit een spaarzame hoeveelheid water bestaan. Douchen wordt vanaf dit moment tot taboe verklaard. Een aantal trainees die hun spaarzame minuten (max 4 minuten douchen per week) gespaard hadden om zich juist een dezer dagen te verfrissen, kijken beteuterd. Maar, hun vragende blikken ten spijt, het besluit van de kapitein kent geen genade. Als we met de huidige voorraad water door moeten tot Cape Verde, kunnen we ons de luxe van een douche en een wasmachine niet veroorloven. Sterker nog, het rantsoen is van levensbelang.

Lazyday
Zoals in het echte leven, ligt in de verstoring van een ritme ook de bevestiging ervan besloten. De functie van vakanties, weekenden, pauzes en een lunchwandeling is onmiskenbaar een onderbreking van het werkritme en de bevestiging van het werkritme in één. Het is niet anders op Masterskip. Na zes dagen zelfstudie, volgt na de toetsen op de zesde dag, Lazy Day. Een dag waarin de dingen anders mogen. Uitslapen voor de trainees, geen zelfstudie, zelf de regie in het ritme van de dag, met respect voor het ritme van de crew, voor wie het waak- slaap- en wachtritme doorgaat. De trainees bepalen in overleg met Huberto, de kok, wat er gegeten wordt. Ze bereiden, serveren en organiseren het zelf. Stiekem, onder de radar, zien de docenten aan boord dat er een ding stabiel de goede kant op beweegt: het proces van groepsvorming is helemaal on track!

Sailmail
De wankele stabiliteit van het pas ingeslingerde tienerbrein, kan ook danig op de proef gesteld worden op het moment dat het contact met thuis in verschillende gedaanten aan de poort rammelt. Lazyday is ook sailmailday. Als na Happy Hour – sommige dingen blijven in de meest instabiele omstandigheden fier overeind – de uitgeprinte berichten van het thuisfront zijn uitgedeeld, duiken diverse trillende onderlipjes en waterige oogjes naar een hoekje op het dek: lezend en herlezend de teksten die men thuis aan het papier heeft toevertrouwd. Een lach over de gezellige details uit het leven van thuis, gecombineerd met de traan over het gemis van contact. Op dat moment verschijnt aan de horizon, in een magisch licht van de ondergaande zon, het silhouet van de Teida-vulkaan op Tenerife. Adembenemend is het.

4G
Terwijl die bloedstollende schoonheid met de camera’s van mobiele telefoons wordt vastgelegd, verschijnen twee tekens in precies datzelfde scherm: 4G. Gevoed door het verlangen naar contact met thuis, de nieuwsgierigheid naar hoe het daar zal zijn, valt stuk voor stuk bijna de hele groep trainees voor de verleiding om ‘uit de groep te stappen’ en weer in de eigen digiwereld en die van de door bigtech gedomineerde algoritmes te stappen. Het proces van groepsvorming is er eentje van drie stappen vooruit en één stap terug. De docenten zien het en beraden zich op het antwoord op de vraag: hoe gaan we hier nu weer onderwijs van maken?

Mondiale instabiliteit
Als we na het passeren van Tenerife buiten bereik van de zendmasten raken, keert de stabiliteit terug. Zelfstudie wordt weer opgepakt. De groep is weer de groep. In die relatieve rust, is het goed om je te realiseren dat we in een allerminst stabiele wereld leven. Nooit waren er meer mensen op de vlucht voor honger, armoede, geweld en klimaatschade dan nu. We varen langs de kust van het Afrikaanse continent waar dagelijks duizenden mensen, gevoed door enerzijds angst en anderzijds valse beloften, een levensgevaarlijke poging ondernemen om voet op Europese grond te kunnen zetten. Met honderden mensen samengepakt op onveilige open vissersboten laat de mensheid zich van haar slechtste kant zien. We varen op dit moment door een van de hotspots als het gaat om migratie richting Europa. Alvaro vertelt dat de hulpdiensten vanaf de Canarische Eilanden dagelijks reddingsacties uitvoeren om mensen die vanaf Mauretanië aan zes tot acht dagen lange oversteek richting de Europese eilanden beginnen, op te pikken om ze naar de opvanglocaties te brengen.

Tijdens de periodieke update van de kapitein voorafgaand aan Happy Hour, zijn de trainees zichtbaar onder de indruk van het verzoek om uit te kijken naar boten met migranten. En – in geval we er een in het vizier hebben – de officier van wacht onmiddellijk te informeren. Wanneer dit het geval is, zullen – geheel volgens de wetten van de zeevaart – de hulpdiensten meteen worden geïnformeerd. Voor de veiligheid zal afstand bewaard worden. Er zijn schrijnende verhalen van boten, aan boord waarvan migranten zich in hun euforie uitstrekten naar hun redders, die omsloegen door het naar één van beide zijden verplaatste gewicht, waarna in het zicht van de aanwezige professionele redders vele opvarenden verdronken. We zullen in voorkomende gevallen volgens de strikte instructies van de hulpdiensten in de buurt blijven, maar afstand houden, om vergelijkbare situaties te voorkomen.

Ocean swim
Terwijl de docenten gedurende de afgelopen dagen op diverse momenten inspiratie opdoen voor workshops en groepsactiviteiten die nog wat meer diepgang of context kunnen bieden aan de reis die voor veel trainees nu al een reis van hun leven is, stelt Alvaro dat de omstandigheden perfect zijn voor een Oceanswim. Het is kalm weer, er is geen wind, de temperatuur is goed. Na Happy Hour wordt het tempo uit het schip gehaald. De tender (de rubberboot die wordt gebruikt crew en trainees tijdens het ankeren van en naar het schip te vervoeren) wordt te water gelaten. De netten aan portside worden weggenomen en een zwemladder wordt neergelaten. Nadat de trainees en crew zich in zwemtenue hebben gestoken, de laatste instructies ten aanzien van veiligheid worden gedeeld, duiken de eersten van de jib-boom (de lange kluiverboom aan de voorzijde die het schip haar karakteristieke silhouet geeft). De crew wisselt zwemmen en toezicht onderling af, zodat iedereen deze magische gebeurtenis op een veilige manier kan ervaren.

Voor vele trainees was deelname aan deze reis een overdrachtelijke sprong in het diepe. Met deze oceanswim krijgt deze sprong in de op deze plek 2900 meter diepe oceaan een letterlijke variant.

--

We schrijven zaterdag 9 november. Stabiliteit is regelmatig ver te zoeken en dat is op een aantal van die momenten precies waar het deze reis om te doen is.

Magisch
Het is onvoorstelbaar. Magisch. Op de momenten bijvoorbeeld dat de zon achter de horizon verdwijnt en nog slechts een deel van de atmosfeer verlicht. Onder die spectaculaire, half verlichte hemel wordt duidelijk hoe wonderlijk we ons als geïsoleerd gemeenschapje op die immense oceaan voortbewegen. De dynamiek van de groep. Volop in beweging om echt een groep te worden.

Muurtje bouwen
De trainees bouwen volgens de traditie van Masterskip aan een muurtje. Het fundament van regels en afspraken op basis waarvan het voor iedereen mogelijk wordt om de reis van hun leven te maken. Stap voor stap werken we op een manier om ieders stem een plek te geven in de muur. De regels die worden gesteld, worden – precies zoals dat gaat in dit soort processen – vrijwel direct op de proef gesteld. Wat heeft de groep nodig om zichzelf te corrigeren? Hoever durven docenten het los te laten? Welke observaties geven aanleiding tot interventies? Waartoe is de groep op eigen kracht in staat?

Sailtraining
Ondertussen zitten we op een tweemaster schoener, een zeilschip, een trainingsschip. Er is niet alleen schoolwerk, maar er wordt ook gezeild! ’s Middags na de vaste routine van zelfstudie, lunch en Happy Hour, organiseren de deckhands een heuse wedstrijd. Welk team hijst the Staysail het snelst? Welk team laat deze het snelste zakken? Diverse handelingen die tijdens de sailtraining aan bod kwamen, komen bij deze activiteit goed van pas. Een tegelijkertijd ludieke en uiteraard serieuze aangelegenheid waarvan de organisatie bij de Deckhands, die zelf hun puberjaren nog maar recent achter zich lieten, in goede handen is.

Wanneer de wedstrijd is afgelopen en de winnaars gehuldigd zijn, komt van officier van wacht Hans de mededeling dat de omstandigheden zo zijn dat de twee grote Ra-zeilen, de Course en de Topsail gehesen kunnen worden. Er moet geklommen worden om de braces waarmee de vierkante zeilen zijn opgedoekt, los te knopen. Uiteraard zijn er meer aanmeldingen dan dat er klimgordels beschikbaar zijn. Het is een spectaculair gezicht hoe de jonge helden het wand beklimmen en zich, telkens wanneer het schip zich op de top of in het dal van de deining van de ene naar de andere kant beweegt, stevig vastklampen aan de stalen draden die de mast overeind houden. Naarmate ze hoger klimmen, wordt de uitslag ten opzichte van het draaipunt groter en leggen zij per golfbeweging een grotere afstand van links naar rechts af. Oplopend tot diverse meters in de topcourse.

Er staat voldoende druk in de zeilen om de motor, die de afgelopen 36 uur onmisbaar was om een acceptabele snelheid te behouden, uit te schakelen. De wind zal de komende vierentwintig uur toenemen tot bijna twintig knopen, waardoor het tempo waarmee we ons over de oceaan voortbewegen behoorlijk zal toenemen.

Masterbook
Als de scheepsbel twee keer geluid wordt en het avondeten geserveerd, de schemering valt en er ruimte is voor geklets en geouwehoer, wordt de sterrenhemel snel zichtbaar. Vanaf dat moment gaat ook het wachtschema in. Trainees lopen in ploegen van acht, vier wachten van twee uur. Tijdens deze wachten worden ze aan de hand genomen door de nautische crew. Zo komen ze in aanraking met alle aspecten van de diverse taken van de wacht. Wanneer zij denken er klaar voor te zijn, laten trainees zich overhoren door de experts. Zodra voldoende bevonden, worden de taken in hun masterboek afgetekend. Om over anderhalve week mee te kunnen lopen in de internships, is een volledig afgetekende lijst een voorwaarde.

We schrijven woensdag 6 november, er wordt gezeild, er wordt geleerd, we gaan op het moment van schrijven bijna 8 knopen. We komen aardig op gang!

Al voor de reis hadden de docenten van kantoor begrepen dat de mensen van immigration enigszins nerveus waren. Zeer waarschijnlijk kon het aan boord gaan van de trainees niet zonder allemaal persoonlijk door de nerveuse douanier in de ogen gekeken te worden: het paspoort controlerend, de toestemming van ouders bij de hand. Onze agent vertelde dat ze daar weinig ervaring hebben met dit soort schepen en al zeker niet met een hele zwerm minderjarigen. De mannen wilden koste wat kost voorkomen dat zij fouten maakten. Zij volgden de procedure precies zoals deze stond omschreven.

Zo kon het gebeuren dat we niet om vijf uur maar tegen kwart over zeven werden welkom geheten door Alvaro, de kapitein, en zijn bemanning, die ons de komende trip mee zal nemen met deze  crossing over de Atlantische Oceaan. Het plan is om de komende dagen te gebruiken om stap voor stap het schip te leren kennen en de noodzakelijke veiligheidsinstructies te krijgen. Als we daarmee klaar zijn, kunnen we zondag einde van de middag vertrekken.

Maar eerst settelen. Waar slaap ik? Een hangmat, of een bunk? En waar laat ik mijn spullen? Over de afmetingen van de kisten waarin je al je spullen, inclusief de opgevouwen tas, gedurende deze Masterskipreis kunt opbergen, was in de informatie die vooraf in brieven en folders werd verstrekt, geen woord gelogen. Maar wat heb je daaraan? Je zit daar nu, met al die spullen… dat gaat toch nooit passen? De verslaggever van dienst kan u vertellen dat op deze vrijdagavond de eerste Masterskipwonderen zich hebben voltrokken. Het is gebeurd… alles verdween zo langzamerhand uit het zicht. Klaar voor de nacht.

Want daags erna is het zaak om zo snel mogelijk in het ritme te komen van zelfstudie. Zes dagen per week, van 8 tot 12 uur aan de slag met je plan van aanpak. Pak je spullen erbij. Overleg met docent Daan, coördinator der toetsen ter zee, over welke toets je wanneer wilt doen. Maak een plan voor de dag en ga aan de slag.

En zeg nou zelf… hoewel het best even wennen is, zo samen, knietje aan knietje aan de grote tafels in de mainhold… de hangmatten die daar ’s nachts hangen weggevouwen… het gaat best lekker… zien werken doet werken… De eerste dag gaan de meeste trainees als een trein.

Ondertussen worden de weermodellen op de aftdeck met grote regelmaat gerefresht. Als het klopt wat de modellen zeggen, zou het wel eens spannend kunnen worden om het voornemen om de Gulden Leeuw, het tallship dat vanaf komend seizoen aan de vloot van Masterskip wordt toegevoegd, nog te kunnen ontmoeten op de Kaapverdische Eilanden. De modellen geven zuidelijke wind aan, en dat is precies de richting die we op de planning hebben.

Het doet de kapitein beslissen de plannen te wijzigen. Zo krijgt de officieuze leus van Masterskip “Plans are subject of change” meteen een levendige inkleuring. De scheepsbel wordt drie keer geluid. Elke trainee roept zijn of haar nummer. Zero, one, two… thirthy two - we zijn compleet. Alvaro heeft de kaart bij zich. De plannen wijzigen radicaal. De wind, de gewenste ontmoeting met de Gulden Leeuw, we gaan vanávond al vertrekken. En, bovendien, zal een bezoek aan Santa Cruz op Tenerife teveel tijd kosten. We gaan dus in één keer naar de Kaapverden. Een tocht van 12 tot 14 dagen. Wat?! Wauw! De kreten vertolken de opwinding die zich van de groep meester maakt.

Maar daarvoor is niet veel tijd. Om te kunnen vertrekken moeten eerst de nodige trainingen en oefeningen worden doorlopen. Veilig omgaan met lijnen op het voordek. Jargon: het flaken en coilen van lijnen. Hoe te handelen in het geval van brand, manoverboord of ander noodlot? En wat zijn de voorschriften in de Galley? Met de gedachte aan dat het nu straks, vanavond, écht gaat beginnen, is het voor sommigen maar lastig om hun hoofd bij de les te houden. En dan… de seasickness… zou ik ook? En: hoe lang duurt dat dan? En ik hoop gewoon zo dat het meevalt! Maar dat er gebarft (gebraakt, red.) gaat worden staat vast. Zoals diverse trainees bij andere reizen hebben gezien, wordt ook hier een heuse barflijst aangelegd, op welke met een boekhoudkundige precisie zal worden vastgelegd wie hoevaak zijn of haar maaginhoud aan de oceaan heeft moeten toevertrouwen. Bij de aanblik ervan, moeten sommigen best al even slikken.

Na de maaltijd hoeft alleen de Ship-Abandon-Drill nog te worden doorlopen. De crew heeft het schip helemaal pico-bello in orde. Bij de check of de Mainhold helemaal klaar is voor een lange tocht op zee, blijkt dat het toch niet iedereen is gelukt om zijn of haar spullen op een veilige manier op te bergen. Met het aanstaande vertrek op het programma, moet dat nu echt wel gebeuren.

Als de training voorbij is en we nog een kennismakingsspel hebben gedaan, verschijnen de trainees aan dek om daar te zien hoe de laatste tros wordt losgegooid. De haven wordt verlaten, er wordt koers gezet. Onder een kraakheldere hemel en een tamelijk vlakke oceaan gaat een zucht van opluchting door de groep. Die seasickness… vooralsnog in nog geen velden of wegen te bekennen.

Vooralsnog. Want hoewel de nacht zonder noemenswaardige ziekte verloopt, breekt met de dag ook een ander weerbeeld aan. Meer wind, steviger deining. De kreukelige koppies die uit bunks en hangmatten aan dek verschijnen, trekken hier en daar toch best wat bleekjes weg. Het grootste deel van de trainees kan nog niet rekenen op een notering op de lijst, maar voelt zich overduidelijk wel onfris. Een ander deel laat het bij een of twee keer, terwijl er drie of vier zijn, voor wie de hindernis van de eerste periode inslingeren een pittige kluif is… De trainees zorgen voor elkaar, nemen elkaars diensten over bij corvee en halen gemberthee en kotscrackertjes.

Hoewel een enkeling het ondanks de wiebeligheid toch voor elkaar kreeg om aan het schoolwerk te gaan, viel voor het grootste deel van de trainees de zelfstudie van deze ochtend, samen met al die maaginhouden in het water. Het team van docenten bleef prima overeind. Uit solidariteit heeft docent Daan zich opgeofferd om bij wijze participerend reporterschap, telkens verslag te doen van zijn ervaringen. En eerlijk is eerlijk, de schrijver van dit verslag heeft het laptopje ook diverse keren achter moeten laten om zich te laven aan de stabiliteit van de horizon.

Nu de lunch achter de kiezen is, de trainees zich op het moment van schrijven inspannen voor het Happy Hour, gaan we zo het middagprogramma in. Er staat sailtraining op het programma. De wind zal iets afnemen en de pittigste deining is wat afgevlakt.

We schrijven zondag 3 november 2024. We zijn gestart, het is begonnen.